به همت شهرداری منطقه سه استان تهران و با همکاری شرکت شهر سالم و کلینیک تخصصی طب سالمندی، همایشی با عنوان آلزایمر در سالن اجتماعات دانشکده پرستاری و مامایی برگزار شد. در این برنامه که باحضور جمع کثیری از بازنشستگان و افراد میانسال و کهنسال شهر تهران برگزار شد، ضمن سنجش حافظه و توان شناختی شرکتکنندگان از طریق تستها و آزمونهای مرتبط، مطالبی در خصوص آلزایمر، شناخت آن، راههای پیشگیری و نحوه مراقبت از افراد مبتلا ارائه شد.
دکتر احمد دلبری مدیر کلینیک تخصصی طب سالمندی با اشاره به آلزایمر به عنوان یکی از دغدغههای امروز جامعه بشری گفت: افزایش امید به زندگی و در پی آن رشد جمعیت سالمندی در سالهای اخیر، توجه به بیماریهای شایع در سنین سالمندی را طلب میکند. به گفته وی از آنجا که بیماریهای دوره سالمندی در زمره بیماریهای غیرواگیر است، این گونه بیماریها را قابل پیشگیری است و با برنامههای خودمراقبتی و ارتقای سواد سلامت میتوان از بروز این گونه بیماریها پیشگیری کرد.
شیوع بیماری آلزایمر، عدم درمان قطعی و مشکلاتی که این بیماری برای فرد و مراقبان بیمار تولید میکند، لزوم توجه به این بیماری را تاکید میکند. در حال حاضر بیش از 50 میلیون نفر در دنیا و 500 هزارنفر در ایران به آلزایمر مبتلا هستند. این بیماری تا 40 درصد قابل پیشگیری است و اصولی دارد که میتواند کمککننده باشد.
علامت اصلی آلزایمر، فراموشی و اختلال حافظه کوتاهمدت است. کاهش عملکرد ذهن یعنی عدم توانایی برای انجام اموری که فرد تا قبل از ابتلا به آلزایمر به راحتی انجام میداد. در مراحل اولیه توانایی محاسبه و قضاوت در بیماران مختل میشود و در ادامه فرد از یادآوری خاطرات نزدیک مثل این که ناهار خورده یا نه، شناسایی اعداد و تفاوت آنها، شناسایی زمان و مکان و... ناتوان میشود. گاه افادی دچار توهم میشوند مثلا از دیدار و حضور افرادی که سالها از مرگ آنان میگذرد سخن میگویند. پرخاشگری، بیقراری، سوءظن و بدگمانی نسبت به اطرافیان و در نهایت اختلال خواب و زندگی نباتی از دیگر مشکلاتی است که فرد با آن مواجه میشود.
5 تا 10 درصد افراد در دوران بازنشستگی و سالمندی به آلزایمر مبتلا میشوند اما بسیاری از افراد با بروز عوارضی چون از یاد بردن نام افراد و گم کردن اشیا و وسایل، خود را مبتلا یا در آستانه ابتلا به آلزایمر میدانند. باید گفت این عوارض نشان دهنده ابتلا به بیماری آلزایمر نیست. در پزشکی عارضهای به نام فرسایش مغز یا دمانس کاذب وجود دارد که گریبانگیر افراد زیادی است. در اینجا وجوه افتراق دمانس کاذب با آلزایمر را برمیشمریم.
بخش زیادی از اختلالات حواس و تمرکز به دلیل اضطراب و افسردگی بالاست که البته قابل درمان است. بیماریهای زیادی سبب اضطراب میشود که اگر در درمان آن کوتاهی شود به اختلالات غیرقابل درمان تبدیل خواهد شد. یکی از این اختلالات کمکاری تیروئید است که میتواند علایم اختلال تمرکز و شبهآلزایمر به وجود آورد. اختلالات متابولیک، عفونتهای مغزی، مشکلات بینایی و شنوایی و کمبود ویتامینها میتواند باعث بروز اختلالاتی شبیه اختلالات آلزایمر شود.
باید دانست بیمار مبتلا به آلزایمر نسبت به مشکلات خود آگاهی ندارد اما در مورد شبهآلزایمر چنین نیست یعنی فرد با مشاهده اتفاقات جدید در حافظه، برای پیدا کردن علت برانگیخته میشود. اختلال عملکرد ذهن در بیمار مبتلا به آلزایمر سیر صعودی داشته اما در مورد دمانس کاذب این گونه نیست.
علائم عصبی ناشی از بیماری آلزایمر که به صورت اختلال گفتاری بروز میکند تا جایی ادامه مییابد که تشخیص موضوع سخن بیمار دشوار میشود چراکه اجزای جملاتی که به کار میبرند ناقص و گسسته خواهد بود. این اتفاق در مورد بیماران مبتلا به آلزایمر به تدریج صورت میپذیرد اما در مورد افرادی که اضطراب عامل اصلی ضعف عملکرد آنهاست، این سیر سریعتر پیموده میشود.
سن یکی از مولفههای ابتلا به آلزایمر است و میتوان گفت 40 درصد افراد بالای 80 سال به آلزایمر مبتلا خواهند شد. همچنین این بیماری در میان زنان شایعتر از مردان است. دیگر عوامل خطرساز برای آلزایمر عبارت است از فشار خون بالا، اضطراب و افسردگی درمان نشده، سکتههای مغزی، دیابت، افزایش چربی خون و مصرف سیگار.
در میان عوامل غیر قابل تغییر، ژنتیک عامل تعیینکننده و موثری نیست و میتوان گفت فقط 5 درصد افراد مبتلا به آلزایمر سابقه وجود این بیماری را در خانواده داشتهاند.
دکتر دلبری در پایان به 5 راهبرد برای مقابله در برابر بیماری آلزایمر اشاره کرد و گفت: با رعایت این5 راهبرد میتوان به میزان 40 تا 50 درصد از ابتلا به آلزایمر پیشگیری کرد.
قلب سالم: داشتن قلب سالم راهبردی تایید شده در برابر آلزایمر است. با پرهیز از مصرف سیگار، کنترل وزن، مراقبت از ابتلا به دیابت، تنظیم فشار و چربی خون میتوان قلبی سالم داشت.
انجام ورزش: ورزش منظم در محیط و شرایط مناسب و حداقل 150 دقیقه در هفته
رژیم غذایی مناسب: تامین آنتیاکسیدانها، ویتامینها، اسید فولیک در بدن با مصرف موادی چون ماهی، گلکلم، کلم بروکلی، اسفناج، گوجهفرنگی، انواع آجیل، گوشت سفید، لبنیات کمچرب، میوهها و...
انجام فعالیتهای چالشی مغز: مغز هم مانند سایر ماهیچههای بدن با به کارگیری، تقویت میشود. بنابراین انجام امور ذهنی و بازیهای فکری به تقویت آن و پیشگیری از مرگ سلولها کمک میکند.
مشارکت در تعاملات اجتماعی: شرکت در فعالیتهای داوطلبانه اجتماعی، مذهبی و امور خیرخواهانه و انساندوستانه با تقویت حس اعتماد به نفس و ایجاد انگیزه و امید عامل مهمی در پیشگیری از ابتلا به آلزایمر است.
در ادامه خانم دکتر محمدزاده استاد دانشگاه و متخصص در زمینه سالمندی نکاتی را درباره نحوه مراقبت از بیماران مبتلا به آلزایمر یادآور شد.
به گفته دکتر محمدزاده سالمندی رویدادی است که از ابتدای تولد فعال میشود و تا پایان عمر ادامه مییابد بنابراین نباید از به کار بردن واژه سالمندی پرهیز داشت بلکه باید نگاه به این پدیده را به عنوان واقعیت حیات اصلاح کرد. آنچه در این میان مهم و قابل دقت است در پیش گرفتن روشی برای سالم زیستن و رسیدن به سالمندی سالم است که از همان سالهای جوانی باید مدنظر قرار داده شود.
وی در خصوص نهادهای ملزم به نگهداری از بیماران مبتلا به آلزایمر گفت: در همه جای دنیا خانواده اصلیترین نهادی است که مراقبت از بیمار مبتلا به عهده اوست و تنها در شرایطی سراهای سالمندی این وظیفه را به عهده میگیرند.
مراقبت از بیمار آلزایمری فشار زیادی به مراقبان وارد میکند چنانکه این نوع مراقبت در زمره سختترین نوع مراقبتها دانسته شده است. مراقبان از بیمار مبتلا به آلزایمر باید بدانند که بیمار نسبت به وضعیت خود آگاهی نداشته و رفتارهای او آگاهانه نیست. چراکه توان استدلال و قضاوت در این نوع بیماری زائل شده است.
پرخاشگری در بیماران مبتلا به آلزایمر مساله شایعی است. باید گفت آلزایمر علتی برای پرخاشگری نیست بنابراین در وهله نخست باید علت پرخاشگری را پیدا کرد. شاید گرما، سروصدای فرزندان، تنگی لباس یا درد موجب پرخاشگری و کجخلقی بیمار است که با رفع آن به راحتی برطرف خواهد شد.
مراقبان افراد مبتلا به آلزایمر باید آرام، شمرده و با جملات کوتاه و روشن با بیمار صحبت کنند. بهتر است از سمت راست بدن به بیمار نزدیک شوید و در ارتباطهای روزانه خود حتما تماس فیزیکی با بیمار داشته باشید. گذاشتن دست روی شانه یا دست بیمار تاثیر شگفتانگیزی در بهتر شدن ارتباط خواهد داشت. نکته دیگر این که بیمار را از مسایل غیرمهم مطلع نکنید. حضور بیمار در مراسم غم و شادی بستگان حتی با وجود نسبت نزدیک ضروری نیست. با بیمار مثل کودکان رفتار نکنیم، مهربان باشیم اما با احترام و به آرامی با آنها سخن بگوییم.
در اتاق بیمار از به کار بردن نورهای سفید و بیروح که موجب افسردگی میشود پرهیز کنیم. موسیقی آرامبخش به آرامش بیماران کمک خواهد کرد همینطور وجود آکواریوم. در مورد خواب بیماران مبتلا باید مانع چرت زدنهای روزانه آنها شد تا بتوانند در شب خواب آرامی داشته باشند. همچنین باید از اتاق خواب فقط برای خوابیدن استفاده کرد نه محلی برای تماشای تلویزیون و ... این کار به زندگی افراد نظم میبخشد. بیماران مبتلا به آلزایمر درک درستی از زمان ندارند بنابراین میتوان با نصب شکلهای مربوط به هریک از فعالیتهای روزانه بر روی صفحه ساعتی بزرگ و انجام کار در آن ساعت ویژه به زندگی آنها نظم بخشید. یکی از مشکلات شایع سالمندان، مشکل بلع غذاست.
به همین دلیل ممکن است نتوانند غذاهای معمول را استفاده میکنند بنابراین تهیه غذاهای کوچک انگشتی برای آنها بسیار مفید خواهد بود. اجازه دهید بیمار در صورت تمایل با دست غذا بخورد اما توجه داشته باشید که غذا در کنار یکدیگر و همراه با بیمار میل شود چراکه او فراموش میکند غذا بخورد. نکته مهم این که اگر بیمار توانایی انجام فعل مستقل دارد حتما این فرصت را در اختیار او بگذارید که این کار را انجام دهد. حتی میتوانید او را در فعالیتهای هدفمند نظیر امور ساده خانهداری شرکت دهید این کار به تقویت اعتماد به نفس بیمار کمک خواهد کرد. در پایان باید در نظر داشته باشیم که آلزایمر اشکال متفاوتی دارد و همه افراد به یک نسبت تواناییهای خود را از دست نمیدهند. ممکن است فردی نسبت به زمان آگاه اما در امور دیگری ناتوان باشد.