شهر زنجان مرکز استان زنجان است که در شمال غرب ایران قرار دارد. این شهر از لحاظ جمعیت، بیستمین شهر پرجمعیت ایران شناخته می‌شود. همچنین نام زنجان برگرفته شده از واژه‌ی زنگان است که هنوز هم تلفظ نام زنگان در بین مردم این منطقه رایج است. وقتی صحبت از صنایع دستی زنجان می‌شود، اولین کلمه‌ای که به ذهن ما می‌رسد (چاقو) است. اما چاقو تنها یکی از چندین سوغاتی متنوع این شهر است. این شهر به صنایع دستی متنوعی از جمله ورشوسازی، نقره‌سازی، ملیله‌کاری، چارق‌دوزی، فرش‌بافی و چاقوسازی شهرت دارد. از صنایع دستی فلزی گرفته تا انواع دوزندگی و بافتنی‌ها، انواع مختلف صنایع دستی این استان را تشکیل می‌دهند.

سوغات خوراکی زنجان

انواع نان‌ها و شیرینی‌ها را می‌توان در زنجان پیدا کرد که در ادامه، تعدادی از مشهورترین آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم.

نان اردک

نان اردک زنجان، از نان‌های سنتی این شهر است که در ابتدا توسط زنان خانه‌دار پخته می‌شد. اما امروزه، نان اردک به یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌های این شهر تبدیل شده است که می‌توانید آن را در سراسر شیرینی فروشی‌های این شهر پیدا کنید. ترکیبات نان اردک شامل آرد بربری، تخم‌مرغ، شکر، بکینگ‌پودر و روغن است که گاهی به سلیقه قنادان، به آن آب پنیر هم اضافه می‌شود. در آخر، پس از اینکه خمیر نان اردک آماده شد، آن را در روغن سرخ می‌کنند.

شیرینی شستی

شیرینی شستی به عنوان یکی از مهم‌ترین و پرفروش‌ترین سوغاتی‌های این شهر شناخته می‌شود که در انواع مختلفی مانند پسته‌ای، بادامی، کنجدی و … به فروش می‌رسد. اگر در ایام نوروز به زنجان سفر کنید، این نوع شیرینی را در هر خانه‌ای پیدا می‌کنید.

همان طور که از نام این سوغات خوراکی زنجان پیداست، از ابعاد کوچکی برخوردار است که برای شکل دادن به وسط آن، از انگشت شست استفاده می‌شود و داخل آن با عسل، شیره‌انگور، خرما و یا مربا پر می‌شود. در انتها، این شیرینی در مغز پسته و بادام غلتانده می‌شود و طعمی بی‌نظیری به خود می‌گیرد.

انگشت‌پیچ

انگشت‌پیچ در حالت کلی، به هر چیزی گفته می‌شود که مانند عسل و یا شیره انگور به دور انگشت پیچیده می‌شود. این خوردنی دلچسب که نوعی دسر هم محسوب می‌شود، شامل شکر، تخم‌مرغ، گلاب، لیمو و هل است. ترکیبات این مواد در کنار هم، بافت سفتی مانند عسل را به وجود می‌آورد. انگشت‌پیچ را می‌توانید از بازارهای زنجان تهیه کنید و برای یافتن نوع مرغوب آن، حتما به بازار تاریخی این شهر سربزنید.

نان‌برنجی

شیرینی نان برنجی با محبوبیت زیاد خود، تقریبا در تمامی شهرها پخته می‌شود اما نوع پخت متفاوت آن در هر شهر، باعث تمایز این شیرینی مطابق با مزاج هر استان می‌شود.

شیرینی نان برنجی زنجان، در دو نوع ساده و زعفرانی موجود است و برای تهیه آن از آرد، برنج، شکر، تخم‌مرغ، آرد گندم، گلاب و روغن استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که این شیرینی بسیار ترد است و به دلیل حمل و نقل دشوار آن، توصیه می‌کنیم آن را در زنجان تهیه کرده و در همین شهر میل کنید.

سقز

سقز از دیگر سوغاتی‌های خوراکی شهر زنجان است که به طور طبیعی، از شیره درختی به نام بنه یا درخت پسته وحشی تهیه می‌شود. این درخت در فصل پاییز، از شکاف موجود در درخت تراوش کرده و خارج می‌شود. سقز که به جای آدامس هم استفاده می‌شود، دارای خاصیتی است که باعث هضم غذا، رفع بوی بد دهان و جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. همچنین سقز در ترمیم زخم‌ها هم به عنوان مرهم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سبزیجات کوهی

گیاهان بسیاری در زنجان به دلیل قرارگیری در منطقه کوهستانی و بارندگی‌های بسیار، رشد می‌کنند. با مراجعه به بازارها، می‌توانید سبزیجات کوهی این استان را که دارای خواص بی‌شماری هستند، به عنوان سوغات تهیه کنید. از انواع این سبزیجات این منطقه می‌توان به غازیاقی، ماتار، گل آقا (تره کوهی) پیاز کوهی و … اشاره کرد.

صنایع‌دستی استان زنجان

ساخت وسایل فلزی از گذشته‌های دور در این منطقه رواج داشته است و از جمله هنرهای وابسته به ساخت اشیا فلزی می‌توان به چاقوسازی، ملیله‌کاری و چارق‌دوزی اشاره کرد که می‌توان در فروشگاه صنایع دستی زنجان، به راحتی به آن‌ها دسترسی پیدا کرد.

چاقوسازی

یکی از معروف‌ترین سوغاتی‌های زنجان، چاقو است که شهرت آن در سراسر جهان پیچیده است. چاقوسازی در این شهر، از نسل‌های دور تا به امروز، رواج داشته که با ورود دستگاه‌های جدید به این صنعت، باعث افزایش کیفیت آن‌ها و آسان‌تر شدن پروسه‌ی ساخت شده است. چاقوهای زنجان، از فولاد ضد زنگ ساخته شده‌اند که پس از چکش‌کاری و حرارت‌دهی، بسیار تیز و بادوام می‌شوند. این صنعت در زنجان، به دلیل ظرافت زیاد، قدرت در برش و تناسب چاقوها بسیار معروف است. اگرچه این صنعت در کشورهای سوئیس، سوئد، نروژ و ترکیه نیز رواج دارد، اما چاقوهای ساخته شده در زنجان، بر خلاف بقیه، به صورت یک‌ تکه ساخته می‌شوند و به انواع مرکب، کارد شکاری، قمه، کارد آشپزخانه، کمری و قلم تراش تقسیم می‌شوند.

چاروق دوزی

چاروق نام یک پاپوش قدیمی است که ازجنس چرم خام است و با تسمه‌هایی بلند به ساق پا بسته می‌شود. چارق از دیرباز به عنوان سوغاتی منحصر به فرد استان زنجان شناخته شده است. چاروق دوزی از هنرهای بسیار قدیمی است که قدمت آن به دوره‌ی ساسانیان برمی‌گردد و اوج رونق آن، در دوره صفویان بوده است. چارق‌های زنجان در طرح‌ها و نقش‌های منحصر به فرد دوخته می‌شوند که می‌توانید انواع آن را شامل تمام چرم، توری، پرده‌بندی و تمام پوست، دربازارهای این شهر پیدا کنید. هر کدام از این نوع‌ها، روش و سبک خاصی در ساخت دارند و از چرم، پنبه، ابریشم و پوست تهیه می‌شوند. همچنین توجه داشته باشید که چاروق‌های امروزی بیشتر زنانه هستند و جنبه تشریفاتی دارند.

ملیله‌کاری

ملیله‌کاری از صنایع‌دستی بسیار قدیمی زنجان است که براساس شواهد تاریخی برجای مانده، قدمت آن به قرن دهم هجری برمی‌گردد. این هنر در دوره سلجوقی رواج پیدا کرده و در دوری صفوی به اوج خود می‌رسد. امروزه این هنر از اهمیت زیادی در زنجان برخورد است، چرا که این شهر به عنوان شهر جهانی ملیله از سوی شورای جهانی صنایع دستی، نام گرفته ‌است. ملیله‌کاری در انواع پایه‌های استکان، قاشق و چنگال، سینی، گلدان، قاب عکس و پارچه کاربرد دارد و برای ساختن زیورآلات هم از این هنر استفاده می‌کنند. همچنین می‌توانید ملیله‌کاری امروزی را در بازارهای زنجان و در انواع طرح‌های بته جقه، برگ فرنگی، غنچه و پیچک پیدا کنید.

مسگری

از آنجایی که فلز مس، اولین فلز کشف شده توسط انسان‌ها است، قدمت هنر مسگری و صنایع مربوط به فلزات بسیار زیاد است و اوج آن به دوران سلجوقیان برمی‌گردد. مسگری در ایران هم با سابقه طولانی خود در هر شهری رواج داشته است و بازاری جداگانه به نام “بازار مسگرها” را به خود اختصاص داده است. در مسگری زنجان، از روش کنده‌کاری برای ایجاد نقوش بر روی فلز استفاده می‌شود و به همین دلیل، باعث تمایز این هنر در زنجان نسبت به دیگر مناطق ایران می‌شود. مسگری از عمده محصولات صادراتی در این استان است که در اشکال مختلف به عنوان تزئینی و مصرفی، به بازار ارائه می‌شود و می‌توان انواع آن شامل قابلمه، ظروف فلزی، انگشتر و دستبند را به عنوان سوغاتی این شهر انتخاب کرد.

قالیبافی

هنر قالیبافی از هزاران سال پیش رواج داشته است. استان زنجان به دلیل سابقه چندین هزار ساله در این هنر، به یکی از مراکز قالیبافی ایران مشهور است. این هنر در زنجان به اوایل دوره ساسانیان بازمی‌گردد و همانند دیگر نقاط ایران، توسط روستاییان انجام می‌شود. از مشهورترین طرح‌های بافت فرش در زنجان، می‌توان به ریز ماهی، ماهی درهم، بیجار و نقشه قلتوق اشاره کرد. در این بین، بیجار از مشهورترین طرح‌های بافت فرش در زنجان است و فرش افشار زنجان نیز در دسته قالی‌های ریز بافت این منطقه محسوب می‌شود که در سراسر ایران بسیار پرطرفدار است. زیبایی طرح، ظرافت بافت و دوام رنگ، از ویژگی‌های فرش افشار زنجان است.

در پایان…

زنجان، مانند سایر شهرهای ایران زیبا، دارای سوغاتی های خوراکی و صنایع دستی فراوانی است. در این مقاله با صنایع دستی زنجان آشنا شدیم و امیدواریم از هنر مردمان عزیز این استان لذت برده باشید.

منبع: مجله سفر