بیماری‌های مادرزادی قلب اساسا غیرقابل پیشگیری هستند چراکه ژن‌ها در بروز آن نقش دارند. البته راهکارهایی برای کاهش این خطرات وجود دارد. به‌عنوان مثال، اگر مادر طی دوران بارداری دچار بیماری سرخجه شود، جنین در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی خواهدبود.
بنابراین واکسیناسیون مادر علیه سرخجه می‌تواند نقش موثری در سلامت جنین داشته‌باشد. همچنین مصرف بعضی داروها در دوران بارداری زمینه‌ساز این خطر برای جنین است و از همین‌رو ضرورت دارد که مادر برای مصرف هر نوع دارو؛ چه گیاهی و چه شیمیایی، با پزشک مشورت کند.
تاثیر «شیوه زندگی سالم» در پیشگیری از بیماری‌های قلبی
در رابطه با بیماری‌های اکتسابی باید گفت که «گرفتگی عروق قلب» به‌عنوان شایع‌ترین بیماری قلبی اکتسابی در تمام جوامع مطرح و تقریبا در تمام خانواده‌ها یک نفر مبتلا به سکته قلبی یا گرفتگی عروق است.
رعایت شیوه زندگی سالم تاثیر جدی در پیشگیری و تشدید بروز بیماری‌های قلبی اکتسابی از جمله گرفتگی عروق دارد. حتی اگر یک نفر ژن زمینه‌ساز گرفتگی عروق داشته‌باشد و این بیماری در اعضای خانواده وی دیده شود، باز هم با شیوه زندگی سالم می‌توان از بروز بیماری پیشگیری کرد یا اینکه بروز علائم در سنین بالاتر ایجاد شود.
دیابت، فشارخون بالا و چربی‌خون ریزفاکتورهای بروز گرفتگی عروق هستند که کنترل این مشکلات در پیشگیری از بیماری‌های قلبی نیز کاملا موثر خواهدبود. این افراد باید به مصرف داروهای تجویزی کاملا اهمیت دهند و تصور نکنند که با یک نسخه دارو دیگر نیازی به ادامه روند درمان نیست. همچنین لازم است از طریق دستگاه‌های خانگی یا مراجعه منظم به پزشک قند، فشار و چربی‌خون کنترل و از تاثیر دوز دارو اطمینان حاصل شود.
ضرورت ترک «سیگار» و «قلیان»
سیگار با هر تعداد حتما برای قلب مضر است و برخلاف تصور، حتی یک سیگار در روز یا هفته نیز خطرناک خواهدبود و تایید شده که سیگارهای فیلتردار و... نیز زمینه‌ساز گرفتگی عروق می‌شوند. قلیان نیز مانند سیگار در بروز گرفتگی عروق و سکته قلبی نقش دارد.
علت بروز این مشکلات از آنجاست که با مصرف سیگار و قلیان، ضربان قلب و فشارخون افزایش پیدا می‌کند، رگ‌ها دچار گرفتگی می‌شوند و به‌مرور زمان گرفتگی مکرر رگ منجر به گرفتگی می‌شود. در عین حال، سیگارکشیدن سطح اکسیژن خون را کاهش می‌دهد و باعث ورود دی‌اکسیدکربن و مونوکسیدکربن به بدن می‌شود که برای قلب آسیب‌رسان است.
کمبود اکسیژن در افرادی که دچار گرفتگی رگ است نیز مستعد سکته قلبی می‌شود. از زمانی که سیگار تدریجی کنار گذاشته‌شود، احتمال آسیب‌ها کم می‌شود اما خطر تا ۱۰ سال وجود دارد بنابراین باید به‌صورت اورژانسی ترک شود.
«ورزش» و کاهش ۲۵ درصد خطر بیماری‌های قلبی
همه از مزایای ورزش بر سلامت اطلاع داریم. انجام تمرینات ورزشی خطر بیماری‌های قلبی را تا ۲۵ درصد کاهش می‌دهد و به‌خصوص ورزش‌های هوازی تاثیر عالی دارند. برای بهره‌مندی از فواید ورزش نیازی به تمرینات سنگین نیست و حتی پیاده‌روی نیز ورزش هوازی محسوب می‌شود و مفید است. مدت طولانی نیز مطرح نیست؛ حتی ورزش یک روز درمیان به مدت ۳۰ دقیقه پیاده‌روی در سلامت قلب موثر خواهدبود.
از همین‌رو توصیه می‌شود همه افراد حتی اگر توانایی ورزش فشرده و سنگین را ندارند، پیاده‌روی را در برنامه روزانه خود بگنجانند و به‌خصوص در ساعاتی که آلودگی هوا کمتر است و هوای خیلی گرم یا سرد نباشد، ورزش کنند.
«تغذیه سالم» و پرهیز از چربی‌های اشباع
در مورد اهمیت تغذیه سالم نیز بارها صحبت شده‌است. میوه‌ها و سبزیجات جزو بهترین خوراکی‌ها در سبد تغذیه سالم است که توصیه می‌شود حداقل ۵ وعده میوه و انواع سبزی در رژیم غذایی روزانه میل شود.
میوه‌ها و سبزیجات حاوی آنتی‌اکسیدان هستند که برای قلب مفیدند. حبوبات نیز مفید هستند و حتی‌الامکان دو وعده در هفته میل شود. لبنیات را نباید فراموش کرد اما از انواع کم‌چرب انتخاب شود زیرا لبنیات پرچرب حاوی اسیدهای چرب اشباع هستند که برای قلب مضر است. گوشت قرمز بهتر است محدود شود زیرا حاوی چربی‌های اشباع و زمینه‌ساز مشکلات قلبی است.
مصرف دو وعده ماهی در هفته به‌دلیل اسیدهای چرب امگا ۳ توصیه می‌شود. خشکبار مانند گردو نیز حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است و حتی به‌اندازه یک مشت در هفته نیز مفید خواهدبود.
«چربی شکم»؛ تهدید جدی «قلب»
کنترل وزن جزو عوامل مثبت تاثیرگذار در سلامت قلب است. افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند، تحرک و ورزش کمتری دارند و از تاثیرات ورزش بی‌بهره می‌مانند. همچنین چاقی زمینه‌ساز ابتلا به دیابت، فشارخون و چربی بالا است.
چاقی باعث التهاب در بدن نیز می‌شود که به‌مرور زمان گرفتگی رگ اتفاق می‌افتد. تجمع چربی در بافت شکم تاثیر منفی جدی‌تری دارد و ابتلا به بیماری‌های قلبی در چنین افرادی بیشتر است.
غربالگری و اهمیت تشخیص به‌موقع بیماری‌های زمینه‌ای
غربالگری برای تشخیص زودرس بیماری‌ها نیز از دیگر اصول مهم حفظ سلامت است. افراد نباید وضعیت ظاهری را ملاک سلامت بدانند و از ۴۰ سالگی به بعد حتما برای چکاپ سالانه فشارخون اقدام کنند.
البته اگر فشارخون از دوران کودکی یا جوانی تشخیص داده‌شود باید این کنترل زودتر مدنظر باشد. آزمایش‌های دوره‌ای برای تشخیص سطح چربی و قند خون نیز ضروری است تا در صورت نیاز به‌موقع درمان شود.
گاهی دیده می‌شود که گرفتگی عروق در یک خانواده به‌دلیل چربی بالا است و اگر هر کدام از اعضا زودتر برای کنترل چربی و درمان اقدام کنند، از بروز گرفتگی عروق پیشگیری می‌شود.
منبع: هفته نامه سلامت