دیابت در دوران سالمندی:

همزمان با افزایش جمعیت سالمندان، شیوع دیابت نوع ۲ در کشور رو به افزایش است. اگرچه سالمندان مشابه افراد جوانتر در معرض عوارض این بیماری قرار دارند ولی عوارض قلبی عروقی در این طیف سنی به مراتب بیشتر دیده می شود. دیابت می تواند موجب کم آبی، اختلال شناختی و بینایی و زوال کارکردی شود. دیابت باعث تشدید بیماری های دوران سالمندی مثل آلزایمر، سقوط و زمین خوردن، افسردگی، درد های مزمن و راجعه و مصرف دارو های بیشتر می شود.

سالمندان مبتلا به دیابت به نسبت دیگران بیشتر در معـرض خطـر عوارض اختلالات بینایی، حملات قلبی – عروقی، قطع پا و یا نارسـایی کلیوی قرار می گیرند . بطوریکه دیابت شایعترین علت نابینایی، نارسایی کلیه، دیالیز و قطع عضو در دوران سالمندی است و یک بیماری کاملا جدی و خطرناک بوده و بکار بردن اصطلاحاتی مثل " قند عصبی دارم " یا " قندم کمی بالاست "  و یا  "دیـابتم خفیـف اسـت" جهت فرار از بیماری و درمان و اصلاح شیوه زندگی بوده و باعث بدتر شدن شرایط و عوارض جدی تر خواهد شد.    

 نیمی از مبتلایان به دیابت در دوران سالمندی از بیماری خود بی خبرند. این در حالی است که با رعایت مصرف غذای سالم و کافی، داشتن فعالیت های ورزشی منظم، مصرف صحیح داروها، پایش و کنترل دقیق قند خون، چربی ها و فشار خون می توان از بسیاری از این عوارض ناگوار جلوگیری کرد و از از یـک زندگی سالم و طول عمر طبیعی برخوردار بود.

علایم دیابت در سالمندی:

در دوران سالمندی افرادی که در معرض ابتلا به دیابت هستند به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی معمولاً علائم کلاسیک دیابـت را ندارنـد و بعضی از علائـم دیابـت مخفـی مانده و یا تشخیص آن ها مشکل می باشد.  با توجه به تغییرات فیزیولوژیک بدن در دوران سالمندی، بعضی از علائـم دیابـت مخفـی مانده و یا تشخیص آن ها مشکل می باشد.

افراد سالمند دیابتی معمولا دچار تشنگی مکرر، افزایش حجم و تکـرر ادرار و نیز کاهش وزن علیرغم پرخوری نمی شوند اما ممکن است بیحال و مـریض احـوال باشند و یا با وجود اشتهای طبیعی، وزنشان به تدریج کم شود.

علائـم افت قندخون در بیماران دیابتی:

افت قندخون از عوارض شایع قرصهای خوراکی پایین آورنده قندخون و انسولین می باشد. 

از علایم شروع افت قند خون می توان موارد ذیل اشاره کرد:

ضعف یا گرسنگی گیجی یا فراموشی، رنگ پریدگی، تعریق، عدم تمرکز حواس، تحریک پذیری، گزگز و مورمور دور لب، افـت دمـای بدن، کابوس شبانه و بیخوابی، عدم تعادل یا زمین خوردن و بیهوشی. در سالمندان معمولاً حملات افت قندخون سـریع شناسـایی و درمـان نمیشوند.

علل افت قند:

۱. مصرف زیاد انسولین و یا قرص

۲.فعالیت زیاد ورزشی و یا باغبـانی در یـک روز آفتابی

۳.کم خـوردن  یا فراموشی وحذف یـک وعـده غـذایی

۴.آب و هوای سرد

۵.مصرف مشروبات الکلی

۶.روزه داری

۷.بیماری های مزمن قلبی و کلیوی

علائـم افزایش قندخون در بیماران دیابتی:

علائم بالا رفتن قندخون در سالمندان دیابتی بصورت تکـرر ادرار یـا بـی اختیـاری در دفـع ادرار و تشنگی می باشد که بدنبال این تشنگی افراد دچار خستگی، خواب آلودگی، گیجی و آشـفتگی خواهند شد. لازم به یادآوری است که سالمندان بدنبال ابتلا به عفونت های ویروسی مثل آنفلونزا و سرماخوردگی دچار افزایش قند خون شده و توصیه به چکاپ قند در این موقع می شود.

معیار تشخیص دیابـت در سـالمندان:

تشخیص دیابـت در سـالمندان فرقی با سـایر گروه های سنی ندارد بطوریکه:

 قندخون ناشتا کمتـر از ۱۰۰ میلـی گـرم در دسی لیتر طبیعـی است

 قندخون ناشتا بیشتر از ۱۲۶ میلـی گـرم بـه معنـای ابتلا به بیماری دیابت اسـت.

 قنـدخون ناشتا در محـدوده ۱۲۶-۱۰۰ طبیعـی نبوده و فـرد سالمند را در معـرض بعـضی از عـوارض دیابـت مثل عوارض قلبی- عروقی و چشمی قرار می دهد.

پایش کنترل قند و جلوگیری از افت قند:

انجمن طب سالمندان آمریکا جهت پایش و چکاپ کنترل قند توصیه می کند در بیمارانی که سطح هموگلوبین A۱C آنان در طی چند سال اخیر ثابت و منطقی بوده است بطور سالیانه اندازه گیری شوند و چنانچه سطح  هموگلوبین A۱C منطقی و مناسب نبوده هر ۶ ماه یکبار و یا بر اساس ضروزتی که پزشک تشخیص می دهد با فاصله زمانی کمتر اندازه گیری شود.

سالمندان مبـتلا بـه دیابـت، بایستی قنـدخون قبـل غـذا آنان در محـدوده طبیعی ۱۰۰-۷۰ میلیگرم در دسی لیتر  و قندخون زمان خواب آنان ۱۰۰ تا ۱۴۰ باشد.

درمان افت قندخون :

۱-سـریعاً قنـد خـون انـدازه گیـری شود.

۲-اگرامکان انـدازه گیـری قند خون نبود ۱ یا ۲ قاشق چایخوری عسل، یک لیوان آب قند حاوی سه تـا پـنج حبه قند یا یک فنجان شـیر و یـا نـصف لیـوان آبمیـوه بـه بیمـار داده شود و منتظر تاثیر آن بمانیم.

۳-درصورت اختلال در هوشیاری بیمار سعی در خوراندن مواد قندی نکنیـم و در اسـرع وقـت وی را بـه نزدیکترین درمانگاه برسانیم.

توصیه های لازم برای پیشگیری و درمان دیابت در سالمندان:

راه درمان دیابت از آموزش میگذرد و اصلاح شیوه زندگی، کلید درمان بیماران دیابتی است. اگرچه اصلاح سبک و شیوه زندگی در ابتدا سخت و طاقت فرسا بوده ولی بعد از مدتی امکان پذیر، دلپذیر و کم هزینه ترین روش درمان و کنترل بیماری خواهد بود.

رویکرد درمان در سالمندان مبتلا به دیابت بایستی بر اسای بیماری های زمینه ای و سطح توانایی و عملکرد افراد شخصی بوده و نمی توان از یک نسخه واحد برای همه افراد استفاده کرد. با توجه به افت عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی سالمندان و وجود بیماری های همراه در بعضی افراد، پایش سلامت و درمان بیماری دیابت در آنان بایستی با دقت و توجه بیشتری اجرا شود. در افراد بالای ۴۵ سال، هر سـه سـال یـک بـار تست قندخون ناشتا صورت بگیرد. افراد پیش دیابت (قندخون ناشتا ۱۰۰-۱۲۶) سالیانه تست قند انجام بدهند.

 انجمن طب سالمندان آمریکا هدف درمانی معقول و درست برای سالمندان  دیابتی با سطح عملکردی بالا و امید به زندگی بیش از ۱۰ سال را هموگلوبین A۱C  در حد ۷ یا کمتر اعلام کرده است. هموگلوبین A۱C  نوعی از تست قند خون بوده که گزارش کنترل قند خون را در طی دوره ۳ ماهه اخیر به شما می دهد. ۸۰ درصد سالمندان دیابتی چاق بوده و نیاز به کاهش وزن دارند. چربی ها می توانند حتی در زمانیکه هیچ چیزی خورده نمی شود تبدیل به قند شده و قند خون را بالا ببرند. سعی کنید چربی اضافه را با ورزش و کنترل رژیم غذایی مناسب بسوزانید.

تمامی مبتلایان سالمند دیابتی بایستی از نظر طبی و تغذیه ای کنترل و ارزیابی شوند.برنامه غذایی فرد سالمند مبتلا به دیابت بسیارمهم و رژیم غذایی مناسب نقش موثری در کنترل میزان قند خون دارد. اینکه چه می خورید و چقدر مواد قندی مصرف می کنید کاملا بر میزان سطح قند خون موثر است. سعی کنید هیچ وقت گرسنه نمانید، بدنبال گرسنگی شدید، پرخوری و افزایش قند غیر قابل کنترل خواهید داشت. رژیم غذایی را به شدت کنترل کنید و تعداد وعده های غذایی را به ۴ تا ۵ وعده افزایش یابد و هرگز از مصرف میان وعده غافل نشوید .بهتر است برنامه غذایی روزانه منظم داشته و در ساعات خاص و به اندازه مشخص غذا میل کنید. به هیچ وجه یکی از وعده های غذایی حذف نشود، بخصوص در افراد لاغر یا کسانی قرص و انسولین مصرف می کنند.

به هیچ وجه از قدرت و تاثیر ورزش در کنترل دیابت غافل نشوید. بهتر است ورزش عصر باشد و قبل از شروع به ورزش، قندخون خود را اندازه گیری نمایید. در صورتی که قند بیش از ۲۵۰ داشتید نبایستی ورزش کنید. ورزشهای توصـیه شـده نـرمش و یا ورزش های هوازی مثل پیاده روی و شنا می باشد. حتما بعـد از فعالیت های ورزشی پاهای خود را از نظر بروز آسـیب هـای پوستی مثل تاول بررسی

۱- عوارض بیماری دیابت را بشناسید، دانستن این علائم و عوارض کمک به کنترلبهتر بیماری می کند.۲- در منزل از جوراب نخی، ضخیم و دمپایی استفاده و جوراب ها روزانه عوض شود.۳- روزانه پاها با آب ولرم و صابون شسته و خشک شود و از نظر قرمزی، تورم، تغییر رنگ، ترک خوردگی و ترشح اطراف ناخن بررسی گردد و در صورت وجود هر یک از این علایم فورا به پزشک مراجعه کنند.۴- گزگز و مورمور پاها به خصوص در شب، کرختـی و بیحسی در بخشی از پاها، خمیـده شـدن انگـشتان و سفت شدن پوست کف پا از علایم جدی و خطرناک دیابت بوده که بایستی اقدام و درمان فوری صورت پذیرد.۵- هیچ وقت ناخنها از ته کوتاه نشوند.۶-حتی الامکان از دمپایی و صندل در بیرون منزل استفاده نشود و از پوشیدن کفش های تنگ پرهیز کنند.۷- یکی از دلایل شایع بستری شدن سالمندان دیابتی زخم پا بوده که نیاز به مراقبت جدی دارد.۷- عفونت سبب افزایش قند خون می شود، لذا در صورت بروز بیماریهای عفونی مثل سـرماخوردگی اندازه گیری مکرر قندخون بسیار مهم است. درصورت بروز تب حتماً به پزشک مراجعه کنید.۸- سالمندان دیابنی حتی بدون مشکلات چشمی بایستی حداقل یک بار در سال برای معاینه دقیق به چشم پزشک مراجعه نمایند.۹- سیگار باعث عوارض بدتر دیابت شده لذا آنرا ترک نمایید.۱۰- شیوع عفونت ادراری در زنان سالمند دیابتی بیشتر بوده که در صورت بوی ناخوشایند و تند ادرار و علایم ادراری بایستی درمان شود.

از پزشک معالج و پرستار نحوه صحیح مصرف دارو را سوال کنید. زمان صحیح مصرف قرص های دیابتی قبل از غذا، انسولین رگولار و NPH ۳۰ دقیقه قبل از غذا و انسولین سریع الاثر دقیقا قبل از غذاست.